Tranexaminezuur is een geneesmiddel dat al een halve eeuw bestaat en dat is opgenomen in de WHO Model List of Essential Medicines – de meest effectieve en veilige geneesmiddelen volgens de World Health Organization (WHO). Het wordt in ziekenhuizen gebruikt om overmatig bloedverlies te voorkomen – bijvoorbeeld in geval van ernstig trauma en tijdens of na operaties. Ook voor vrouwen die tijdens hun menstruatie last hebben van overmatig bloedverlies, biedt tranexaminezuur uitkomst: al binnen enkele uren na het innemen van de eerste dosis neemt de bloeding af. Daarnaast kan tranexaminezuur
melasma verminderen – waardoor het dus ook kan helpen bij het verminderen van andere soorten van hyperpigmentatie. Dat maakt dat het middel aan de andere kant van de oceaan al een hype is. “Truly a breakthrough”, stelt Amit Pandya – hoogleraar dermatologie verbonden aan de University of Texas Southwestern Medical Center – in de
Amerikaanse Vogue.
Ik vertel ik je hier graag meer over het goede nieuws dat tranexaminezuur-tabletten kan zijn, wanneer je last hebt van melasma of een andere vorm van hyperpigmentatie. Maar niet zonder mijn persoonlijke “maar” – want tranexaminezuur speelde enkele jaren geleden een hoofdrol in het slechtste nieuws dat een arts ooit voor me had.
Remt pigmentvorming
Tranexaminezuur is een synthetisch derivaat van lysine, een aminozuur. Het remt plasminogeen – een glycoproteïne (een eiwit waaraan suikereenheden zijn gekoppeld) dat wordt geproduceerd door de lever. Plasminogeen wordt omgezet naar plasmine, dat belangrijk is voor fybrolyse: het afbreken van bloedstolsels (het tegenovergestelde van bloedstolling)
Plasminogeen komt ook voor in de basale laag van de
epidermis (opperhuid) en de keratinocyten, waar het een belangrijke rol heeft bij de vorming van pigment onder invloed van UV-straling. Tranexaminezuur voorkomt dat plasminogeen zich aan de keratinocyten kan binden – waardoor het de
vorming van pigment vermindert.
Over de wijze waarop tranexaminezuur helpt om bloedingen te verminderen, kun je
hier meer lezen.
Vermindering van melasma
Dat tranexaminezuur-tabletten kunnen helpen bij het verminderen van melasma was
al enige tijd bekend – maar het was
deze studie die zorgde voor de genoemde “doorbraak”. Tijdens dit onderzoek werden patiënten met ernstige melasma behandeld met tranexaminezuur in verschillende dosis: 500 mg, 750 mg, 1,000 mg of 1,500 mg. In alle gevallen verminderde tranexaminezuur melasma – waarbij de werkzaamheid gecorreleerd was met de duur van de behandeling en de hoogte van de dosering.
MAAR...
Tranexaminezuur in tabletvorm is een geneesmiddel en geneesmiddelen geven bijwerkingen. Je kunt er bijvoorbeeld misselijk van worden of last krijgen van diarree. Soms treden allergische huidreacties op. Maar tranexaminezuur kan ook trombose en daarmee longembolieën veroorzaken; van de patiënten die deelnamen aan bovenstaande studie werd het bloed dan ook regelmatig onderzocht.
In mijn geval was tranexaminezuur een van de oorzaken van massale, centrale longembolieën. Inclusief hart- en longinfarcten en later nog gevolgd door een riedel complicaties en ander gedoe. Dat tranexaminezuur een hoofdrol speelde in die nachtmerrie, heb ik uiteraard niet zelf bedacht – dat deed de hematoloog die me behandelde.
Dat maakt dat ik de hype met lede ogen aanzie – en dat ik het hier voor één keer over mijn eigen ziekte heb. Een ziekte die me bijna het leven kostte, waarvan de gevolgen nog steeds dagelijks pijn doen en klachten veroorzaken – en een ziekte die dus ook niet echt bevorderlijk was voor mijn levensverwachting.
Skincare hypes in de Verenigde Staten waaien vroeg of laat over naar Nederland – dat was zo met tretinoïne, met retinol, met niacinamide, met vitamine C en vrij recent met bakuchiol. Het is dus niet de vraag óf tranexaminezuur ook hier een hype zal gaan worden – maar wanneer. En wanneer een geneesmiddel een hype is, gaan allerlei obscure internet-apotheekjes het middel verkopen. Ook zwarte handeltjes zijn niet uitgesloten, omdat tranexaminezuur-tabletten in sommige landen zonder recept verkrijgbaar zijn.
Begrijp me niet verkeerd: ik ben heel blij dat tranexaminezuur bestaat, ondanks de bijwerkingen die het in mijn geval veroorzaakte. Tranexaminezuur redt dagelijks (zo niet elk uur) een aanzienlijk aantal levens op deze wereld. Maandelijks hebben vele vrouwen er baat bij, doordat het hun menstruatieklachten vermindert. En dat nu bekend is dat het ook uitkomst biedt bij de behandeling van melasma, maakt tranexaminezuur nog beter nieuws. Het enige dat ik wil zeggen is:
wees alsjeblieft voorzichtig! Gebruik de tabletten alleen in overleg met je huisarts of medisch specialist – en koop ze alsjeblieft niet online of van een louche sjacheraar die een voorraadje heeft geritseld in het buitenland. Trombose is dan wel een bijwerking die niet vaak optreedt – het is ook een verraderlijke, vooral bij vrouwen die orale anticonceptie gebruiken. Daarnaast kan trombose dodelijk zijn.
Smeren in plaats van slikken
Tenslotte, weet alsjeblieft dat ook een crème of serum met
niacinamide veel kan doen bij melasma. Daarnaast bestaat er ook een
cosmetische variant van tranexaminezuur, die wordt verwerkt in crèmes en serums. Ook daarvan is onafhankelijk aangetoond dat het helpt bij het bestrijden van hyperpigmentatie. Producten met tranexaminezuur zijn in Nederland nog vrij lastig te vinden, maar in
dit artikel vind je vijf voorbeelden.
