Zinkoxide is een wit poeder dat van oudsher wordt verkregen door het verbranden van
zink, maar dat tegenwoordig meestal
synthetisch wordt gepoduceerd. Het wordt al eeuwenlang gebruikt bij de behandeling van huidaandoeningen - het werd bijvoorbeeld al in de 5e en 2e eeuw voor het begin van onze jaartelling als
pushpanjan vermeld in
Ayurvedische verhandelingen.
Zinkoxide is daarnaast een van de weinige cosmetische ingrediënten die zijn opgenomen in het
Farmacotherapeutisch Kompas. Dit online naslagwerk voor artsen en apothekers omschrijft zinkoxide als een middel bij “indifferente behandeling van huidaandoeningen waarbij een indrogend, verkoelend en jeukstillend, bedekkend of beschermend effect gewenst is” – en waarschuwt expliciet om zinkoxide
niet te gebruiken bij brandwonden. Zinkoxide is vooral bekend als mineraal zonnefilter, maar wordt onder meer ook verwerkt in crèmes tegen luieruitslag, anti-roos shampoos en jeukverminderende
calamine-lotions. Het is onoplosbaar in water en ethanol (INCI: Alcohol Denat.) en dringt – ondanks een klein moleculair gewicht – niet in de huid.
Zinkoxide als zonnefilter
Mineraal sunblock
Zinkoxide behoort samen met titaniumdioxide tot de zogenoemde fysische zonnefilters – ook wel minerale zonnefilters of niet-organische zonnefilters genoemd. In het Engels spreekt men wel van
sunblocks, dat treffend aangeeft hoe deze filters werken: ze blokkeren UV-straling door die te absorberen (zinkoxide) of te reflecteren (titaniumdioxide) – zonder daarbij in de huid te dringen. Dit in tegenstelling tot de chemische filters, die in de huid dringen om daar UV-straling – in meer of in mindere mate – onschadelijk te maken.
Volledige breedspectrum bescherming
Zinkoxide is uniek als zonnefilter omdat het als enige volledige breedspectrum bescherming biedt, tegen zowel UV-B straling als álle UV-A straling. Het overgrote deel van de UV-straling die de aarde bereikt is UV-A straling, die verdeeld wordt in UV-A1 (340-400 nm) en UV-A2 (320-340 nm). Alle andere zonnefilters beschermen alleen tegen UV-A1
óf UV-A2
óf slechts tegen UV-B straling;
zinkoxide beschermt de huid tegen UV-A1 én UV-A2 én UV-B.
UV-A straling is minder intens dan UV-B, maar dringt dieper in de huid. Daarnaast is het veel meer aanwezig in daglicht: 95% van de UV-straling bestaat uit UV-A, tegen 5% UV-B. UV-A straling is altijd aanwezig in daglicht: ook wanneer de zon niet schijnt en zelfs binnen – want UV-A dringt door wolken heen, net zoals door glas. Een groot deel van huidveroudering en rimpels wordt veroorzaakt door UV-A (
“photo-aging”) Daarnaast draagt UV-A straling bij aan het
ontstaan van huidkanker en kan er zelfs de oorzaak van zijn. Tot slot is UV-A de
belangrijkste “bruiningsstraling” en wordt om die reden dan ook toegepast in de straling van
zonnebanken. Een “kleurtje” ontstaat doordat UV-A het DNA in de huid beschadigt, waarop die bruin kleurt om verdere DNA beschadiging te voorkomen. Uiteindelijk slaagt de huid daar niet meer in en
ontstaat er een pigmentvlek of in het ergste geval huidkanker.
UV-B straling is de belangrijkste oorzaak van het rood verkleuren en verbranden van de huid – waarbij het met name de bovenste lagen van de huid beschadigt. Het heeft een
sleutelrol bij het ontstaan van huidkanker en draagt bij aan het ontstaan van photo-aging. De intensiteit van UV-B straling varieert per seizoen, locatie en tijdstip van de dag. Wanneer het RIVM en KNMI spreken over “
zonkracht” of “
UV index” dan is dat welbeschouwd een “UV-B index”. Ook de
SPF van een zonbeschermingsproduct verwijst hoofdzakelijk naar de mate waarin het de huid beschermt tegen UV-B en is dus géén indicatie voor breedspectrum bescherming.
Doordat zinkoxide de huid beschermt tegen zowel UV-A1, UV-B2 als UV-B straling, helpt het dus vroegtijdige huidveroudering, huidkanker én zonverbranding te voorkomen.
FDA Approved
Zinkoxide – in gewone en in nano-vorm – is een
“FDA Approved” zonnefilter dat voldoet aan zeer strenge eisen met betrekking tot veiligheid en effectiviteit. Die eisen zijn zo streng omdat de Amerikaanse overheid zonnefilters tot de geneesmiddelen rekent, terwijl in Europa zonnefilters slechts als cosmetische ingrediënten worden beschouwd.
Veilig – ook in nano-vorm
Zinkoxide is een wit poeder – dat verwerkt in een zonbeschermingsproduct een wit laagje achterlaat wanneer het op de huid wordt aangebracht. Dat hoeft voor een dagje aan het strand nog niet zo'n probleem te zijn – vooral niet bij kinderen. Maar wanneer je je huid structureel tegen zonlicht wilt beschermen, wordt dat witte waasje al snel een issue in cosmetisch opzicht. Daarom bevatten veel zonbeschermingsproducten zinkoxide dat is verkleind tot nanodeeltjes, die voor het oog onzichtbaar zijn. In tegenstelling tot wat boze tongen wel beweren is het gebruik van nano-zinkoxide als zonbescherming veilig. Het voert te ver om hier in te gaan op alle misverstanden over nano-zinkoxide of de zelfs doelbewuste verdachtmakingen van dit ingrediënt. Mocht je er echter meer over willen weten:
dit literatuuronderzoek over de veiligheid van titaniumdioxide en zinkoxide nanodeeltjes in zonnebrandmiddelen van het Australische Ministerie van Volksgezondheid biedt je 24 pagina's aan informatie. Daarnaast is nano-zinkoxide als veilig aangemerkt door de Amerikaanse
Skin Cancer Foundation, evenals door ons eigen
RIVM – zij het minder uitvoerig onderbouwd.
Vrije radicalen?
Een ander misverstand over zonbeschermingsproducten met (nano-) zinkoxide is dat die vrije radicalen laten ontstaan, wanneer ze aangebracht op de huid worden blootgesteld aan zonlicht – en vrije radicalen zijn berucht om het veroorzaken van vroegtijdige huidveroudering en erger. Dit misverstand is behoorlijk hardnekkig, ook omdat producenten van zonbeschermingsproducten met chemische filters het maar al te graag in stand houden. Echter, goede zonproducten bevatten nanodeeltjes die voorzien zijn van een
coating, die het mogelijk ontstaan van vrije radicalen tegengaat. In zulke formules zijn tevens anti-oxidanten verwerkt die eventuele vrije radicalen neutraliseren. En
last but not least is er nog het
natuurlijke vermogen van onze huid om vrije radicalen onschadelijk te maken.
Molaire massa (moleculair gewicht): 81,38 g/mol
Laatste update: 23 mei 2018
